Thứ Bảy, 4 tháng 9, 2010

CÙNG THIẾT KẾ MỘT CÁI AMPLI ĐÈN

Phần 1 : Cơ bản
Đèn điện tử đã và đang trở thành một xu hướng phổ biến trong giới âm thanh DIY. Đèn điện tử cho phép sử dụng những kiểu mạch điện đơn giản, dễ làm, không cần đến tản nhiệt và mạch in, mà lại mang lại những âm thanh tuyện vời. Đương nhiên, việc làm được cái gì đó bằng công nghệ của những năm 30 để ganh đua với những thiết bị thương mại đắt tiền là sự hấp dẫn không thể cưỡng lại được. Hơn nữa, việc tự làm bao giờ chẳng tuyệt vời hơn là đi sắm những thứ bán sẵn bởi vì cái mà các bác tự làm sẽ luôn luôn hát hay hơn cái mà các bác khuân ở tiệm về. :-)
Em muốn giới thiệu ở đây một quá trình dễ dàng để thiết kế và thực hiện một chiếc ampli đèn đơn giản. Kết quả mà em muốn có được là một thiết kế và danh mục linh kiện của một chiếc ampli mà bất cứ ai cũng có thể thực hiện được miễn là bác đó có thể chỉ cho em đâu là đầu nóng và đầu nguội của cái mỏ hàn. Và cũng có thể với một chút may mắn, các bác thợ tập hàn này có thể phát triển những ý tưởng trình bày ở đây vào những thiết kế của chính mình.
Miễn trách: Không, em không phải cao thủ! em chỉ vừa mới học được tí xíu, vừa đủ để vẽ lên cái mớ này. Còn quá nhiều thứ mà em không biết. Em thực sự là không đủ tư cách để viết về vấn đề này. Tuy nhiên quá trình học hỏi để có được chừng đó kiến thức cơ bản thực sự là vất vả. Vì thế, mong muốn của em là cung cấp cho các bác ưa tò mò một tí kiến thức gọi là, nhằm nâng sự hiểu biết của các bác lên một mức cần thiết để có thể hấp thu được khối lượng thông tin khổng lồ sẵn có trên mạng về mấy thứ gọi là ampli đèn điện tử này.
Cái này mới thực sự là miễn trách: Đèn điện tử thì ưa điện áp cao còn bản thân các bác thì không. Chớ có nhầm lẫn hai thứ đó nếu không các bác có thể sớm lên nóc tủ. Em không định bảo các bác phải làm thế nào để đảm bảo an toàn. Em chỉ dám bốc phét sơ sài về âm thanh thôi. Bởi vì như thế cùng lắm em chỉ làm cho mấy cái đĩa của các bác kêu dở ẹch. Chứ em mà khuyên qua loa về kiến thức an toàn chỉ tổ làm cho các bác lên nóc tủ nhanh hơn còn em thì ra toà. Vì thế, các bác chịu khó ngâm cứu thật cẩn thận các thao tác an toàn khi làm việc với điện cao áp. Các bác có thể tham khảo hướng dẫn an toàn của Bottlehead tại: http://www.bottlehead.com/loosep/Safety.htm. Ít ra thì cái công ty đó cũng có những luật sư. Hy vọng là việc tham chiếu đến hướng dẫn an toàn của nó có thể giúp em tránh được chút rắc rối.
Thôi ta vào việc chính nào...
[Đèn điện tử là gì?]

Bóng đèn điện tử đơn giản nhất – bóng ba cực- cấu tạo bởi bốn thành phần – dương cực, lưới, âm cực, và dây tóc. (Đôi khi âm cực cũng chính là cái dây tóc luôn – cái này gọi là Đèn ba cực Đốt Trực tiếp DHT- hehe, nếu dùng tiếng Việt nó phải là DDT chứ nhể, mà thôi, tiếng Anh đầy đủ của nó là Directly Heated Triode).
Trong những ampli điển hình như cái mà em đang nói ở đây, Dương cực (còn gọi là Anode) được cấp điện áp dương. Hãy nghĩ rằng nó đang rất thiếu điện tử. Các hạt điện tử như nước ở ao - nếu các bác múc đi một ít, nước ở chỗ khác sẽ ào đến để lấp đầy phần bị lấy đi.
Âm cực (cathode) của bóng ba cực được cấp điện áp thấp hơn nhiều, do đó dư dả điện tử hơn nhiều so với Dương cực. Các hạt điện tử này muốn nhảy qua khoảng không giữa Dương cực và Âm cực. Cái ngăn chúng lại chính là điện cực Lưới - grid (còn gọi là màn chắn – screen – vì thực sự cấu tạo của nó rất giống cái một cái màn chắn).
Lưới được cấp điện áp âm. Âm với Âm thì phải ủn nhau - do đó Lưới ép điện tử đi ngược trở lại Âm cực.
Dây tóc chỉ làm một việc là đốt nóng cái đèn lên để cung cấp năng lượng cho các hạt điện tử đến trạng thái mà chúng có thể dễ dàng bay nhảy lung tung trong cái bóng đèn. Dây tóc còn có tên khác là sợi đốt – heater. Tuỳ các bác thích gọi thế nào cũng được!
Vậy điều gì xảy ra khi thay đổi điện áp cấp cho Lưới? Nếu ta làm cho điện áp bớt âm đi một chút, nó sẽ cho các hạt điện tử bay qua để đi từ Âm cực đến Dương cực. Còn nếu ta làm cho điện áp Lưới âm nhiều hơn một chút, thì ít hạt điện tử hơn có thể bay qua để đi từ Âm cực đến Dương cực. Để cho cái thứ đơn giản tuyệt vời này trở thành một cái ampli, ta chỉ việc thiết lập sao cho khi không có tín hiệu cấp vào Lưới thì chỉ có một dòng điện rất nhỏ truyền qua giữa Âm cực và Dương cực. Sau đó, ta cấp một tín hiệu xoay chiều nhỏ (tín hiệu AC – chính là âm nhạc đấy ạ) cho Lưới. Khi tín hiệu xoay chiều làm cho điện áp Lưới dương hơn, các hạt điện tử nhảy từ Âm cực sang Dương cực tạo ra sự biến đổi dòng tương ứng với tín hiệu dương. Khi tín hiệu xoay chiều làm cho Lưới âm đi một chút, các hạt điện tử bị ngăn không tới được Dương cực, làm cho dòng điện giảm đi tương ứng. Các kết quả này tạo ra một tín hiệu xoay chiều lớn ở Dương cực (tiếng hát to hơn).
Tuyệt! thế là em và các bác đã biết cách làm thế nào để biến âm thanh be bé trở thành dữ dội hơn rồi. Nào, hãy bắt đầu chế tạo cái thực hiện việc đó.