Thứ Năm, 24 tháng 3, 2011

Bí Mật Của Ánh Sáng Laser Xanh

Nếu ai chứng kiến màn trình diễn ấn tượng trên sân vận động Mỹ Đình sẽ cảm thấy choáng ngợp trước ánh sáng rực rỡ của các chùm laser. Sắp tới, tại TP.HCM cũng dự kiến thực hiện một chương trình biểu diễn ánh sáng laser trên phố hoa Nguyễn Huệ vào những ngày đón Tết Giáp Thân.
Chiếu laser theo kiểu nào?
Nếu xét về mặt kỹ thuật trình diễn laser, tạm thời phân thành 2 loại: thứ nhất là vẻ hình (Graphic) và
Bi mat cua anh sang xanh laser
Buổi trình diễn ánh sáng laser tại Moscow – nước Nga.

thứ hai là tạo chùm tia (Beam Show). Riêng về thao tác vẻ hình cũng được phân thành 3 dạng thức là hình ảnh tĩnh (Still Image) – hình ảnh động (Animation) – chữ (Text). Người dàn dựng chương trình biểu diễn sẽ tuỳ vào điều kiện chiếu sáng trong nhà hoặc ngoài trời mà định ra liều lượng ánh sáng laser. Thông thường, khi trình diễn laser ở ngoài trời đòi hỏi tập trung nguồn ánh sáng laser lớn hơn so với trong nhà. Nếu không đủ cường độ ánh sáng cần thiết, tia laser sẽ bị chìm vào nguồn chiếu sáng chung.
Mặt khác, để tạo ra các hiệu ứng về ánh sáng cần có sự hỗ trợ của màn nước, khói mù hoặc đôi lúc là mây trên bầu trời. Các hệ thống laser công suất mạnh thường dành cho việc trình diễn ngoài trời và buộc phải có sự hỗ trợ bằng khói mù hoặc màn nước. Ngay trên sân Mỹ Đình vào đêm khai mạc cũng thế, ánh sáng laser bắn vào màn hình được tạo bằng các tia nước mạnh. Luồng nước được bơm mạnh liên tục bằng các vòi bơm cao áp tạo ra hình rẻ quạt để các chùm tia laser bắn phá, tạo hình trên màn hình nước.
Đối với dạng trình diễn graphic có thể sử dụng màn hình bằng các chất liệu như vải, nước, lưới…để tạo ra hình ảnh 3 chiều (3D) như thật mà người xem không cần đeo kính tạo hiệu ứng. Nếu thiếu các màn ảnh trình chiếu này, có những chương trình biểu diễn người xem phải đeo mắt kính đặc biệt xem hình ảnh 3D. Điều này cũng tương tự như khi ta xem phim nổi trong các rạp chiếu phim; cần phải có kính đeo mắt tạo hiệu ứng 3D.
Người ta vẫn thường gọi các chuyên viên trình chiếu laser là Laser Technician – người thông thạo về lập trình trên máy tính, cách thức biểu diễn và nắm được tổng quan về cơ cấu vận hành toàn bộ hệ thống laser. Người vận hành thiết bị (operator) chỉ đơn thuần thao tác khởi động máy và quét chùm tia laser theo một trình tự được ấn định trước. Bên cạnh đó là sự phối hợp với nhà đạo diễn chung cho toàn chương trình và các nhà thiết kế, lập trình hình vẻ trên máy tính.
Công suất chiếu sáng laser được tính bằng watt như các thiết bị chiếu sáng khác nhưng đặc điểm lại khác nhau. Một watt của thiết bị laser cần đến nguồn cung cấp điện khoảng 15.000 – 20.000V. Các loại bóng đèn dân dụng hoặc chuyên dụng thường tạo ra nhiệt năng nhiều hơn quang năng; trong khi đó, ánh sáng laser lại ngược lại (ánh sáng lạnh). Mật độ điểm ảnh tính trên giây khi chùm tia laser phóng ra thường rất cao; thường vào khoảng 2.000 – 10.000 điểm ảnh/giây. Đương nhiên, điều này còn lệ thuộc vào thiết bị quét (scanning) và khả năng lọc ánh sáng của nó.
Từ Mỹ Đình đến phố hoa Nguyễn Huệ…
Ánh sáng laser hoà cùng các tia nước để tạo hiệu ứng.

Như buổi trình diễn laser tại sân vận động quốc gia Mỹ Đình phải cần đến sự hỗ trợ của màn nước và khói mù để tạo hiệu ứng ánh sáng tốt hơn. Trong một không gian rộng lớn như vậy phải cần đến 9 cụm laser khác nhau để tập trung công suất chiếu sáng lên đến gần 300W. Có những cụm đèn laser công suất 75W với giá bán lên đến vài trăm ngàn USD. Các show biểu diễn sử dụng ánh sáng ngoài trời gần như phải dùng đến hệ thống laser vì đây là giải pháp hiệu quả nhất. Ánh sáng laser có tác dụng chiếu rất xa và tạo ra cường độ chiếu sáng cao hơn các thiết bị chiếu sáng khác.
Khác với đêm khai mạc, trong đêm bế mạc đã có sự bất ngờ khi các thiết bị laser được đặt trên dù bay để bắn ngược trở lại xuống mặt sân. Hiệu ứng cũng tương tự như đêm khai mạc nhưng lại tạo ra những góc độ hình ảnh khác lạ hơn. Các hình ảnh động được thiết kế trước trên máy tính, sau đó từ trên cao chiếu tia laser vào hệ thống gương phản chiếu để bắn trở lại màn hình nước. Các nhân vật chú mục đồng, con trâu, rồng tiên…đã bay lượn như thật là nhờ vào chúng đã được lập trình chi tiết những chuyển động giả định trên máy tính.
Bầu trời Dubai – các tiểu vương quốc Á Rập thống nhất (UAE) tràn ngập sắc màu laser.

Cho đến nay, Ban tổ chức lễ hội Tết Giáp Thân tại TP.HCM vẫn chưa tìm được nhà thiết kế (designer) cho các tiết mục trình diễn laser. Dự kiến, trong chương trình đón tết năm nay sẽ sử dụng thiết bị chiếu laser để chiếu sáng, phủ lên các cao ốc văn phòng một số nội dung liên quan đến phong tục tập quán Việt Nam, một số nhân vật quen thuộc trong truyện cổ dân gian. Tuy nhiên, do thời gian gấp rút nên vẫn chưa biết chương trình này có thể thực hiện được hay không.
Theo ông Kiều Phương Hải – Giám đốc Công ty Tân Kỳ, đơn vị chuyên doanh các thiết bị laser: “Để thực hiện một chương trình biểu diễn laser ngoài trời thực sự phải mất nhiều tháng để chuẩn bị trước. Nhà thiết kế phải nắm được ý tưởng của ban tổ chức để thực hiện bản vẽ và phối hợp với chuyên viên trình diễn ánh sáng laser. Nếu rút ngắn thời gian thường chỉ phù hợp với việc trình chiếu ánh sáng laser một cách đơn giản ở trong một không gian hẹp và chỉ cần dùng đến người vận hành thiết bị”.
Buổi trình diễn sang trọng
Nếu tính chi phí thực hiện, một chương trình biểu diễn theo dạng Beam Show sẽ ít tiền hơn so với
Bi mat cua anh sang xanh laser
Ánh sáng laser chiếu thẳng trên nền trời kỷ niệm 300 năm ngày thành lập thành phố Saint Peterburg.

Graphic. Đó là nhờ việc giảm bớt chi phí vẽ – thiết kế hình ảnh của một chuyên viên laser; việc vẽ hình ảnh phải mất vài tuần đối với một người chuyên nghiệp. Tuy không tốn ít công hơn biểu diễn Graphic nhưng Beam Show sẽ tiết kiệm nhiều thời gian cho việc chuẩn bị kịch bản, hình ảnh, thiết kế… Chỉ cần có một đạo diễn rành về âm nhạc để lồng ghép hình ảnh – âm thanh sao cho hoà hợp.
Mặt khác, về mặt kinh tế khi thuê thiết bị trình diễn sẽ ít tốn kém và hiệu quả hơn so với mua toàn bộ hệ thống. Bởi vì, hiện nay chúng ta chưa thể sửa chữa hoặc bảo trì thiết bị laser tại VN; mỗi khi hư hỏng đều phải đưa sang nơi gần nhất là Singapore, tốn không ít chi phí. Ban tổ chức SEA Games 22 vừa qua cũng phải nhờ đến sự tư vấn của phía nước ngoài và thuê toàn bộ thiết bị trình diễn laser.
Tuy bỏ ra 1 – 2 tỷ đồng có thể mua được hệ thống chiếu laser nhưng số tiền này cũng chỉ đủ để đào tạo chuyên viên biểu diễn ánh sáng laser. Việc thuê một hệ thống cùng chuyên viên thiết kế và trình diễn laser sẽ tốn khoảng vài chục ngàn USD nên trước mắt thì thuê xem ra không có lợi bằng mua trọn bộ. Theo bảng giá trên trang web của Laser System Europe (văn phòng đặt tại Bỉ): hệ thống trình diễn laser công suất 5 – 10w có giá bán khoảng 40.680 – 72.100 USD.
Vì thế, khi tiến hành thuê sẽ hiệu quả hơn vì chúng ta được sử dụng chuyên viên của công ty cho thuê thiết bị và không phải lo việc bảo trì máy móc sau này. Xét cho chi li, ngay cả việc cho thuê âm thanh ánh sáng thiết bị dài hạn cũng không phải là chuyện không thể làm. Tại Việt Nam cũng có một vài vũ trường, khách sạn, khu du lịch… bỏ vài tỷ đồng mua thiết bị laser nhưng khi đưa vào kinh doanh lại không đạt hiệu quả (do chi phí bảo trì cao hoặc khi hư hỏng thường khó khắc phục).